مقدمه
مواد مخدر و دوری از خویشتن خویش یکی از معضلات عمده بهداشتی ، درمانی و اجتماعی قرن حاضر شناخته شده است . متاسفانه جوانان عصر حاضر به علت تهاجمات فرهنگی و اجتماعی دشمن و مسخ فرهنگی و رواج بی هویتی ، همچنین سستی ایمان و عدم اتکاء به قدرت خداوندی برای فرار از ناملایمات اجتماعی ، بیکاری و سایر عوامل ناشی از زندگی ماشینی به مواد مخدر پناه برده اند . پناه به ملعبه ای که مخرب ترین عامل بر روح و روان نسان ها و ویرانگر خانواده و اجتماع محسوب می شود .از سوی دیگر در هم آمیختگی مسئله با جرایم جنسی ، قاچاق ، فساد اخلاقی ، قتل ، خودکشی و زور ، اعمال خشونت آمیز گسترش بیماری های عفونی در جامعه ، طلاق ، رها شدن فرزندان ، فقر ، .......
در خانواده از مهمترین آسیب های این بلای خانمان سوز محسوب می شود . از آنجا که برخورد انحصاری مقابله ای و سلبی با مشکل با مشکل سوء مصرف مواد مخدر به تنهایی کافی نیست لذا فعالیت های فرهنگی ، همچنین آموزش آحاد جامعه ، اطلاع رسانی و آگاه سازی و انجام تحقیقات در این زمینه برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی لازم می باشد . انجام این تحقیق نیز از فعالیت های فرهنگی در این زمینه محسوب می شود که به آشنایی با مواد مخدر ، علل گرایش افراد به این مواد و روش های آموزشی و در مانی منجر می گردد.
تاریخچه مواد مخدر
سابقه آشنایی بشر با مواد مخدر به زمان تشکیل اولین تمدن های اجاد شده بر روی کره ی زمین باز میگردد. هومر ( شاعر یونانی ) نخستین کسی است که در نوشته های خود به گل خشخاش اشاره کرده و آن را جزء گل های زینتی باغهای روم در ششصد سال قبل از میلاد مسیح به شماره آورده است سومریان در حدود یازده هزار سال قبل نه تنها افیون را شناخته بودند و استعمال می کردند بلکه به گیاه خشخاش نام گیاه شادی آور داده بودند . همچنین پزشکان مصری و آشوری نیز صدها سال پیش از میلاد مسیح به خواص دارویی تریاک پی برده بودند اما خیلی ها در گذشته های دور آشنایی چندانی با مواد افیونی نداشته اند و از گل خشخاش به عنوان گل زینتی استفاده می کردند .
در حدود4 هزار سال قبل از میلاد ، کشیدن تریاک در چین رایج بوده است .
در حدود 1500 سال قبل از میلاد تخم خشخاش از مصر به یونان برده شد . یونانی ها تریاک را اپیوم نامیدند پزشکان ترکیباتی از تریاک را برای بیماری های مختلف جسمی و روانی تجویز می کردند در ایران بستان در کتاب اوستا از گیاه کانابیز و شاهدانه ، به عنوان یک ماده بی حس کننده نام برده شده است . اما با وجود آشنایی با کانابیز ، ایرانیان دوران قدیم به مواد مخدر معتاد نبوده اند .
در ایران قدیمی ترین گیاه مورد مصرف ، بنگ بوده که همراه با مصرف آن استفاده از حشیش و تریاک نیز در دوره صفویه به بالاترین حد خود رسید چنانکه در سال 1030 ه.ش شاه عباس مبارزات شدیدی را علیه مصرف آنها آغاز کرد و مجازات سختی را برای تدخین قرارداد متاسفانه سوء مصرف تریاک مجدداً در دوره قاجاریه به اوج خود رسید و درباریان را آلوده ساخت در این اوضاع عالمان بیداری ، مظفرالدین شاه را مجبور به جلوگیری از اشاعه ی استعمال تریاک نمودند . نخستین قانونی که روز دوازده ربیع الاول 1329 به تصویب مجلس شورای ملی رسید شش قسمتی تحریم تریاک بود . پس از این قانون انحصار دولتی تریاک ، قانون مجازات مرتکبین قاچاق تریاک ، اصلاح قانون انحصار دولتی تریاک و قانون مربوط به بقایای جرائم قاچاق تریاک مصرف مواد مخدر ، ریشه در تاریخ ایران دارد و گذشتگان ما نیز گرفتار کرده بود .
تعریف مواد مخدر
سازمان بهداشت جهانیwho در سال 1892 پیشنهاد کرده است که دارو یا مواد مخدر در مفهوم کلی آن هرماده یا ترکیبی از چند ماده شیمیایی است که از جمله مواد مورد نیاز بدن برای بقاء سالم آن به شمار نرفته و مصرف آنها احتمال تغییری در کارکرد بیولوژیکی و حتی ساخت پیولوژیکی بدن را مطرح می سازدٰ[1] اگر به تعریف بالا مواد غیر شیمیایی نیز افزوده شود تعریف نسبتاً کامل و فراگیری از مواد و داروهای اعتیاد آفرین به دست خواهد آمد .
در واقع می توان گفت اعتیاد بیشتر یک اسم اجتماعی است تا یک نام علمی و امروزه در محافل دانشگاهی بجای اعتیاد از وابستگی به مواد نام برده می شود وابستگی به مواد الگوی تطابقی نامتناسب مصرف مواد با ایجاد ناراحتی قابل ملاحظه ای از نظر بالینی است که طی دوازده ؟؟؟؟؟؟ مورد یا بیشتر از مواد ذیل تظاهر می یابد .
1 – تحمل : که با مصرف مواد در یکی از حالات زیر مشخص می گردد.
الف – نیاز به افزایش قابل ملاحظه تاثیر ماده با استفاده مداوم از میزان ثابت ماده مورد نظر
2 – علائم محرومیت با قطع مصرف یکی از علائم زیر مشخص می شود :
الف – علائم محرومیت و ناراحتی های شخصی برای هر ماده بخصوص در هنگام قطع یا کاهش مصرف آن
ب – نیاز به اسفاده از همان ماده ( یا ماده ای مشابه ) برای رفع یا پرهیز از بروز ناراحتی های ناشی از محرومیت مواد .
3 – ماده غالباً به مقدار بیشتر یا دوره ای طولانی تر از آنچه مورد نظراست مصرف شود .
4 - یک میل دائم برای مصرف ماده وجود داشته و یا تلاش های ناموفقی برای قطع یا کنترل مصرف ماده انجام شده باشد .
5 – وقت زیادی برای بدست آوردن ماده صرف گردد ( مثلاً مراجعه به پزشکان متعدد یا طی مسافت های طولانی برای تهیه آن ) ، وقت زیادی برای مصرف آن صرف شود ( مثلاً تدخین های پیاپی ) و یا وقت زیادی برای بهبود اثرات مصرف آن صرف گردد.
6 – فعالیتهای مهم حرفه ای ، اجتماعی و یا تفریحی به خاطر مصرف مواد کنار گذاته شود یا کاهش یابد .
7 – ادامه مصرف مواد علیرغم آگاهی از بوجود آمدن مشکل روانشناختی یا جسمی پایدار و یا عود کننده که ناشی از مصرف آن ماده ایجاد شده یا تشدید می گردد. مثلاً ادامه مصرف کوکائین به صورت مکرر علیرغم آگاهی از ایجاد افسردگی ناشی از مصرف کوکائین و یا ادامه مصرف الکل علیرغم آگاهی از این موضوع که زخم معده با ادامه مصرف آن شدت می یابد .
تعریف اعتیاد
اعتیاد از جنبه فارماکولوژی :اعتیاد حالت مقاومی است که در نتیجه ی دارو در بدن حاصل شده و استعمال مداوم آن ، موجب کاسته شدن اثرات تدریجی می گردد به طوری بعد از گذشت مدت زمانمی شخص قادر است مقادیر سم دارو را بدون ناراحتی تحمل کند و در اثر قطع دارو به اختلالات جسمی و روانی دچار گردد.ٰ
تعریف اعتیاد از تعریف معتاد جدا نیست و معتاد به انسانی اطلاق می شود که از طرق مختلف ، یک یا چند ماده مخدر را به طور مداوم مصرف می کند و در صورت قطع این عمل با مشکلات جسمی ، روانی و رفاری به تنهایی و یا با هم رو به رو می گردد. ٰ[2]
طبقه بندی مواد مخدر
مواد اعتیاد آور به سه دسته کلی تقسیم می شوند .
الف ) مواد توان افزا
ب ) مواد توهم زا
ج ) مواد سستی زا
که برای آشنایی بیشتر به طور مختصر به هریک از آنها خواهیم پرداخت .
1 ) مواد افیونی « اپیوم ها » : شامل تریاک و مشتقات آن می باشد که از گیاه خشخاش بدست می آید شیره ، هروئین ، مرفین ، و کدئین همگی از مشتقات تریاک هستند .
2 ) حشیش : از گیاه شاهدانه بدست می آید و صمغ گیاه و اندام هوایی خشک شده آن مورد استاده واقع می شوند .
3 )کوکائین : جزء مواد محرک و ماده ای بلوری و سفید رنگ است که از برگ های گیاه ( کوکا ) بدست می آید .
4 ) فین سیکلیدین ها : به صورت پودر کریستالی به رنگ های مختلف دیده می شود .
5 ) مواد توهم زا : ال – اس – دی از مهمترین مواد این دسته می باشد که به صور اشکال مختلف مانند قرص نقره ای یا خاکستری پودر سفید رنگ ، کپسول و مایع صاف و روشن و بدون بو همچنین به صورت ورقه های نازک تمبر مانند وجود دارد .
6 ) مواد محرک : مثل آمفتامین ها که از مهمترین نوع آن شیشه می باشد .
7 ) نیکوتین : ترکیبی از مواد توهم زا و محرک که اکستاسی از ان جمله است . مهمترین ماده حاوی نیکوتین ، سیگار است .
8 ) کافئین : رایج ترین ماده مورد استفاده حاوی کافئین ، قهوه می باشد .
9 ) مواد آرام بخش مثل الکل
10 ) ناس : ناس بوته ای است که در افغانستان و پاکستان می روید . برگهای آن را اگر تازه باشد می جوند و خشک کرده آن را مثل حنا کوبیده ، زیر لثه قرار می دهند برای تاثیر بهتر و بیشتر کمی خاک سیگار و یا آب آهک به آن اضافه می کنند . این ماده دارای اثر محرک می باشد .
11 ) ماده مخدر پان : در بسته بندی آلمینیومی با تصاویر جذاب رنگی در قالب پودر آدامس و پاستیل با طعمهای مختلف گیاهی از جمله نعنا عرضه می شود . پان در پاکستان و هند تهیه می شود .
12 ) مواد استنشاقی : شامل چسب ، بنزین ، مایع سوخت فندک ، تینر نقاشی ، اتر و مایع خشک شویی می باشد . رو مصرف این مواد به صورت آغشته نمودن یک تکه پارچه به این مواد و استنشاق آن از طریق بینی و دهان می باشد .
13 ) گاز های خنده آور
14 ) استروئیدها آنابولیک : از جمله می توان از دارو های هورمونی مورد استفاده در بدن سازی نام برد .
15 ) اعتیاد دارویی ( داروهای آرام بخش و خواب آور ) : داروهای آرام بخش و خواب آور داروهایی هستند که ایجاد آرامش ، رخوت و خواب آلودگی می کنند . مهمترین آنها بنزود یازپسن ها و باربیتوراتها هستند . این داروها از طریق گیرنده عمل می کنند . و پس از مدتی نسبت به این داروها تحمل پدید می آید . این دسته از مواد وابستگی جسمی و روانی ایجاد می کنند . در طب این داروها به عنوان ضد اضطراب ، ضد تشنج ، شل کننده عضلات و کمک بیهوشی تجویز می شوند . این دارو ها اعتیاد آورند . بنابراین نباید آنها را بیش از چند هفته تجویز نمود .
مواد مخدر سنتی
انگیزه نگارش این قسمت آگاه کردن افراد به مواد سنتی مصرفی است .که شامل : سیگار, حشیش ,تریاک , شیره , هروئین ,مرفین , می شود . الف:نیکوتین: نیکوتین ماده مخدره موجود در توتون بوده و شدیداً اعتیاد آور است.وتنها عامل قطعی شناسایی شده , مولد سرطان می باشد . اعتیاد به دخانیات 99 درصد جنبه روانی دارد . این ماده در بروز بیماری های قلبی ،عروقی ، ریوی وسرطان ها نقش داشته وعوارض جسمی عدم مصرف سیگار به صورت تحریک پذیری ،بی قراری ،اضطراب ،دشواری در تمرکز ،آشفتگی خواب ، افزایش اشتها و اشتیاق به دخانیات بروز می کند .
ب: حشیش ،ماری جوانا
ماری جوانا به گلها وساقه خشک شده گیاه شاهدانه گفته می شود . وحشیش عصاره زرینی یا صمغ این گیاه می باشد . مصرف این ماده اثراتی را با خود به همراه دارد .که عبارتند از: سرخوشی ، افزایش حس درک رنگها وصداها ، گیجی ، بی توجهی ، افزایش ضربان قلب ، احتقان و پرخون شدن ملتحمه چشم اتساع عروق محیطی و احساس گرما ، خشکی دهان ، لرزش ظریف ، ضعف عضلانی ، عدم تعادل در راه رفتن و اختلال در راندن وسائل موتوری . بسیاری از تصادفات به دلیل و اشتباهات واضح رانندگی در اثر مصرف مواد مخدر از جمله حشیش و ماری جوانا توسط راننده به خصوص رانندگان جوان صورت می پذیرد .
ج ) تریاک : تریاک خمیری اس با رنگ قهوه ای تیره که از شیره منعقد شده تخمدان کال گیاهی به نام ( کوکنار ) به دست می آید . در زبانهای یونانی به آن اوپیون و در زبان لاتین به آن اوپیوم می گویند که هر دو از کلمه افیون مشتق شده اند .
ماده موثر اصلی موجد در تریاک مرفین می باشد و معمولاً 10 درصد تریاک را تشکیل می دهد . و به روش های شیمیایی مرفین را به صورت خالص از تریاک تهیه می کنند که به صورت پودر سفید یا قهوه ای رنگ و کریستال مانند است . مرفین را می توانند از ساقه خود خشخاش نیز تهیه نمایند .
اثرات سوء کوتاه مدت تریاک :
دهان مصرف کننده خشک می شود در حرف زدن حالت بی حسی و کرخی احساس می کند . معمولاً دچار بی قراری و تهوع می گردد. و عوارض دیگر از قبیل یبوست ، تعریق ، مرطوب شدن ، خارش پوست ، ادرار زیاد ، تنگ شدن مردمک چشم ، اشکالات تنفسی و .....به همراه دارد .
علایم تریاک در صورت :
1 – گوی گونه ها
2- لب هایسیاه
3 – دندان های زرد
4 – صورت در حاللت خماری نمایان و و کدر در زمان نئشگی قرمز می باشد .
د ) شیره :
شیره به دو روش تهیه می شود . یکی تز تغلیظ تریاک و دیگری از سوخته تریاک که معمولاً منظور همین نوع دوم است .
شیره به دلیل داشتن مقادیر بیشتر مرفین اثرات مخربتری دارد و روند زوال شخص با مصرف سرعت پیدا خواهد کرد و معمولاً از شیره 5/1 تا 2 برابر جسمی تریاک است ولی عوارض روحی و روانی آن به مراتب بیشتر از تریاک است .
ه ) هروئین
خطرناک ترین مخدر موجود در دنیا می باشد که با عخمل تقطیر از مرفین تهیه می شود . به شکل پودر کریستال سفید اس . این ماده اولین بار برای ترک مرفین ساخته شد . غافل از اینکه نسل بشر را به خطر خواهد انداخت .
هروئین به صورت تزریق یا به ئسیله ی استنشاق و جذب از راه مخاط بینی مصرف می شود و اثرات آن بر بدن تا ده بار قوی تر از مرفین است . در پزشکی برای تسکین دردهای مزمن و بدون علاج از آن استفاده می شود . به بیماران سرطانی که مراحل نهایی را طی می کنند برای از بین بردن دردهای شدیدشان این ماده را تزریق می کنند . مصرف هروئین در اغلب کشور ها رایج است و اکثر مصرف کنندگان آن را جوانان تشکیل می دهند .
عوارض ترک : معتادان در حال ترک دردهایی مانند آنفولانزا دارند ، دچار اضطراب ، سردرد ، سرگیجه ، استفراغ و ضعف عمومی بدن می شوند .
اکستاسی :
ترکیب قرص اکستاسی ، 3 و 4 متیلن دی اکسی مت آمفتامین می باشد . و با نام های تجاغری : قرص اکس ، اکستازی ، x ، قرص شادی بخش ، قرص آرام ، هاگ ، مورد استفاده قرار می گیرد .
در ایران هم به قرص شادی آور شناخته می شود . این ماده در سال 1914 میلادی در آلمان به عنوان کم کننده اشتها مورد استفاده قرار گرفت . اما پس از مدتی به علت عوارض سوء آن از دایره مصرف خارج شد در دهه ی 70 میلاغدی این دارو کاربرد مجددی یافت و در روان درمانی برای کمک به بیان احساسات بیماران استفاده شد . اما در سال 1984 با اثبات اثرات مضر آن روی مغز حیوانات آزمایشگاهی ازرده خارج شد .و در سال 1985 در امریکا استعمال آن ممنوع اعلام شد .حداقل 2/11 درصد دانش آموزان کلاس آخر دبریستان آمریکا یک بار اکس مصرف کردن کرده اند .و 40 هزار ایرانی آن را تجربه کرده اند .
سن افرادی که از قرص روان گردان مانند اکستاسی یا شیشه و کریستال استفاده می کنند .بیشتر بین 15 تا 25 است .مصرف این قرص ها در ایران به خصوص درچند سال اخیر در میهمانی ها و پارتی های شبانه موسوم به ( اکس پارتی ) افزایش یافته است`[3].به طوری که بر اساس یافته های محققان در سال های 1384و1385 در تهران بیش از 80 درصد افراد نمونه تحقیق محل مصرف قرص های اکستاسی را در میهمانی ها ذکر کرده اند .برای تعداد زیادی از معتادان که معمولا نوجوانان تحصیل کرده از خانواده های متوسط و مرفه هستند . این تجربه یک (تفریح و احساس شادی و لذت بخشی کاذب ) محسوب می شود .
اثرات قرص های اکستاسی پس از مصرف :¹
افزایش شدید احساس خوب بودن در فرد ,احساس آرامش و شادی (کاذب ) افزایش انرژی ، احساس تمایل برای ارتباط بادیگران و احساس صمیمیت ، احساس عشق و سر خوشی ،دست و دلبازی ،افزایش هوشیاری و درک موسیقی ،افزایش حس های بویای و چشایی ،تمایل برای در آغوش گرفتن و بوسیدن و افزایش احساس درخشندگی اشیاء از علائم استفاده از قرص های اکس می باشد همچنین به علت افزایش انرژی ، مصرف کنندگان تمایل شدیدی برای فعالیت های سنگین و رقص های طولانی دارند .الکساندر شوگیلن بیوشمیس آمریکایی که برای اولین بار روی عوارض این دارو کار می کرد پس از یک بار مصرف اکستاسی می نویسد : کوهی که نزدیک منزلم بود و هر روز آن را می دیدم پس از مصرف اکستاسی طوری به نظرم آمد که دوست داشتم ان را ساعت ها تماشا کنم .
اثرات منفی جسمی:
کاهش اشتها ،تعریق ،خشکی دهان ، افزایش انرژی ،افزایش دمای بدن و گشاد شدن مردمک ها همچنین افراد مصرف کننده در محل های مصرف مثل پارتی ها ، با وجود کم بودن نور مجبور به استفاده از عینک های آفتابی در شب هستند که علت آن تحریک پذیری با نور است افزایش ضربان قلب به طوری که حالتی شبیه نیم ساعت دویدن به فرد دست می دهد .افزایش فشار خون ،
نظرات شما عزیزان: